ნუტრიციოლოგიის თანამედროვე ტენდენციები და სამედიცინო
Download
Report
Transcript ნუტრიციოლოგიის თანამედროვე ტენდენციები და სამედიცინო
prezentaciis Tema:
Nnutriciologiis Tanamedrove tendenciebi da
samedicino praqtika
eqimi Terapevti varlam kvantaliani
samkurnalo kveba
samkurnalo kvebis didi mniSvnelobis miuxedavad, mas Cvens samedicino
ganaTlebis sistemaSi ar uTmoben saTanado yuradrebas. Eeqimma ki,
ganurCevlad specialobisa, unda icodes Tu ra gavlenas axdens sakvebis
Semadgeneli igredienti, calkeuli produqti da racioni paTologiuri procesis
mimdinareobaze.
amonaridi
g. abduSeliSvili, g. dvali – s wignidan ,,samkurnalo kveba”
nutriciologia aris mecniereba adamianTa kvebisa da sakvebi nivTierebebis _ nutrientebis
Sesaxeb. is gamoyenebiTi disciplinaa da eyrdnoba Tanamedrove samecniero fiziologiur da
bioqimiur codnas, adamianTa optimaluri janmrTelobis xelSewyobis mizniT.
nutriciologiis Semadgeneli nawilebi
1.0 prevenciuli nutriciologia (jansaRi kveba)
2.0 klinikuri nutriciologia (samkurnalo kveba)
3.0 nutriciologiuri kontroli (usafrTxo kveba)
janmos 2004 wlis monacemebiT janmrTelobas gansazRvravs
cxovrebis individualuri wesi _ 50% (aqedan jansaRi kveba _ 80%)
memkvidreobiToba _ 20%
garemo pirobebi _ 20%
jandacvis organizacia _ 10%
jansaRi kveba (prevencia)
1.0 energeticuli Rirebuleba (standartuli) 2700 kilokaloria
2.0 energetikuli Rirebuleba: cila 12-18 %; cximi 30-40 %; naxSirwylebi 45-55 %
2.1 cxoveluri cila 50-60 %, mcenareuli – 40-50 %
2.2 mcenareuli cximi (zeTi) 35-45 %, cxoveluri 55-65 %
2.3 naxSirwylebi: martivi Saqrebi 20 %; saxamebili 75 %; ujredisi da heptinebi 5 %
2.4 mTavari mineralebis Tanafardoba: kalci-fosfori 1:1.75;
kalci-magniumi 1:0.6
3.0 raodenobrivi Rirebuleba: cila 90g; cximi 80g; naxSirwylebi 400-450g. Tanafardoba cila, cximi, naxSirwyali
1:1:4, maRali fizikuri aqtiurobisas 1:1:5
j a nsa Ri
kvebi T i
( am
er i ku l
kvebi s
ar sebu l
i
r eJi m
i
42%
r eko m
end a c i ebi
t i pi s
kl
kvebi s
r eJi m
i )
eba- m
at eba
kvebi T i
10%
naj
10%
m
o no u j
10%
po l
m
i z nebi
er i
<
16%
naj
i
er i
<
c xi m
i
er i
i uj
30%
c xi m
i
er i
19%
m
o no u j
>
er i
c x o vel
=
7%
po l
i uj
ci l
a
c x o vel
4%
ur i
( s ax am
ebel
uj
46%
Ser eu l
i
n/ w
uj
i ,
r ed i s i ,
hept i ni )
n/ w
>
58%
nax Si r wyl
ebi
i ,
hept i ni )
ebi
6%
bu nebr i vi
=
6%
Saqar i
bu nebr i vi
18%
Saqar i
r af i ni r eb.
Saqar i
a
i
r ed i ns i ,
nax Si r wyl
m
c enar eu l
( s ax am
ebel
i
22%
i
ci l
ur i
42%
=
m
c enar eu l
Ser eu l
4%
er i
8%
12%
12%
8%
<
10% r af i ni r eb.
jansaRi kveba
ZiriTadi rCevebi swori (jansaRi) kvebisaTvis
ikvebeT balansirebulad. miirTviT mravalferovani sursaTi, amasTan upiratesoba mianiWeT mcenareuli warmoSobis sursaTs cxovelurTan SedarebiT.
miiReT mravalferovani bostneuli da xili, sul mcire 400 gramis odenobiT dReSi, umjobesia axali da adgilobrivi warmoebis. Tavi SeikaveT Cais miRebisagan maSin, roca
miirTmevT rkiniT mdidar sursaTs (bostneuli, parkosnebi da sxv.), vinaidan Cai xels uSlis rkinis SeTvisebas.
akontroleT cximebis miReba. SeamcireT cximiani sursaTis moxmareba da upiratesoba mianiWeT mcenareul cximebs (zeTebs), cxovelurTan SedarebiT.
miirTviT naklebcximiani rZe da rZis produqtebi marilis dabali SemcvelobiT.
dReSi ramodenimejer miirTviT puri, marcvlovani produqtebi, makaronis nawarmi, brinji.
SecvaleT Tqvens meniuSi - cximiani xorci da xorcis nawarmi ucximo xorciT, TevziT, Sinauri frinvelis xorciT an lobioTi da sxva parkosnebiT.
maqsimalurad SeamcireT alkoholuri sasmelebis miReba, DdReSi alkoholis 20 g-mde SezRudviT.
SeinarCuneT Tqveni sxeulis wona rekomendebul sazRvrebSi (mozrdilebisaTvis sxeulis masis indeqsi – 18.5-25, da welis garSemoweriloba 80 sm-ze naklebi qalebisaTvis da 94
sm-ze naklebi mamakacebisaTvis) yoveldRiuri zomieri fizikuri aqtivobis gziT (aranakleb 30 wT uwyveti seirnobiT dReSi, regularulad)
airCieT sursaTi, romelic Seicavs naklebi raodenobiT marils. Nnu daamatebT momzadebul kerZs marils. SezRudeT misi miReba 5 gramamde dReSi (kerZSi da sursaTSi arsebuli
marilis CaTv
liT). MmoixmareT mxolod iodirebuli marili.
SearCieT sursaTi, romelic Seicavs naklebi raodenobiT Saqars, naklebad miiReT rafinirebuli Saqari da tkbileuli, SecvaleT tkbili sasmelebi keTilxarisxovani wyliT.
moamzadeT kerZebi higienuri wesebis dacviT. SeinaxeT sursaTi usafrTxo pirobebSi.
maqsimalurad SeuwyeT xeli mxolod (eqskluziur) ZuZuTi kvebas 6 Tvis asakamde da Semdeg 2 wlis asakamde damatebiT kvebas ZuZuTi kvebasTan erTad.
evroprevis janmrTeli dietis piramida
rekomendebuli ulufebis raodenoba sursaTis ZiriTadi jgufebis mixedviT
#
sur saTi s j guf i
1
m
ar cvl eul i
(pur i , f unTuSebi ,
makar oni , br i nj i da
sxv.)
2
bost neul i
(kar t of i l i s gar da)
3
4
er Ti st andar t ul i por ci i s (ul uf i s) zoma
r ekomendebul i
por ci ebi s
r aodenoba
dReSi
miRebi s dRi ur i
nor mis mocul oba
(gr amebSi )
pur i - 1 naWer i (60g);
f unTuSa - 1½cal i
moxar Sul i br i nj i , makar oni , Svr i i s f af a
- 1/2 f i nj ani (125g)
5-6
500-600
wi waka (bul gar ul i ) – 1 cal i ,
st af i l o an pomidor i – 2 cal i ,
nedl i f oTl ovani bost neul i an
Ser eul i bost neul i s sal aTa - pat ar a
j ami (1 f i nj ani ).
3-5
400-500
kar t of i l i
1/2 Tef Si kar t of i l i (100g)
2-3
200-300
xi l i
2-3
250-300
vaSl i , f or Toxal i , banani - 1 cal i
(100g),
mar wyvi , mocxar i , mocvi an mayval i - 1
f i nj ani ,
xi l i s wveni (100%-i ani )- 1 Wiqa
5
r Ze da r Zi s nawar m
i
(nakl ebadcxi miani an
ucxi mo)
r Ze – 1 Wiqa (250 ml ) ,
i ogur t i , mawoni - 1/2 f i nj ani (125ml ),
yvel i – 1 naWer i (30g)
2-3
200-300
6
xor ci , f r i nvel i s
xor ci , Tevzi ,
kver cxi , l obi o
1-3
100-250
moxar Sul i mWl e xor ci , f r i nvel i s
xor ci an Tevzi – 80 g,
kver cxi - 1 cal i
l obi o - 1/4 f i nj ani
7
t kbi l eul i
Sokol adi _ 25 g,
namcxvar i - naxevar i naWer i ,
Saqar i _ 1 nat exi ,
mur aba _ 20 g
1-2
20-25
8
cxi m
i
1
10-15
mcenar eul i cxi mi
mcenar eul i zeTi - 1 s/k anu 10 g
mcenar eul i mar gar i ni _ 15 g.
cxovel ur i cxi mi -10 g
zogierTi kvebaze damokidebuli daavadebis gavrceleba dedamiwaze (janmos yovelwliuri monacemebi _
2000w.)
Canasaxis ganviTarebis darRveva _ 30 mln/w
cilovan-energetikuli deficiti _ 150 mln. SemTxveva 5w-de bavSvebSi
vitamin ,,A” ukmarisoba _ 2,8 mln. SemTxveva 5w-de bavSvebSi
iododeficituri darRvevebi _ 750 mln. SemTxveva
rkinadeficituri anemia _ 1 miliardi SemTxveva upiratesad qalebSi da bavSvebSi
Warbi wona (50% qalebi, 30% kacebi, 12% mozardebi) _ 30.4%; simsuqne (300 mln zrdasruli da 17.6
mln mozardi) _ 5,2%, sul mTeli mosaxleobis 35.6%
kvebaze damokidebuli simsivneebi _ 10.3 mln/w (30-40% -is prevencia SesaZlebelia dietiT)
xandazmulTa kvebiTi darRvevebi _ 540 mln. SemTxveva
osteoporozi _ barZayisa da xerxemlis 2 mln. motexilobis SemTxveva 1 welSi (80% qalebi)
janmos 2003 wlis teqnikuri moxseneba 916
,,racioni, kveba da qronikuli daavadebebis prevencia”
(სიმსივნეების dadasturebuli riskebi)
შემცირებული რისკი
მომატებული რისკი
1.
ფიზიკური აქტივობა
1.
სიმსუქნე, ჭ/ წონა
(საყლაპავი, მსხვილი, სწორი
ნაწლავი; სარძევე ჯირკვალი,
პოსტკლიმაქტერული;
ენდომეტრიუმი, თირკმლები)
(სიგმოიდური კოლინჯი)
2.
ალკოჰოლი (პირის ღრუ,
ხახა, ხორხი, საყლაპავი,
ღვიძლი, სარძევე ჯირკვალი)
3.
4.
აფლატოქსინი,
მიკოტოქსინი (ღვიძლი)
დამარილებული თევზი
(ცხვირ–ხახა)
janmos 2003 wlis teqnikuri moxseneba 916
,,racioni, kveba da qronikuli daavadebebis prevencia”
(სიმსივნეების ნაკლებად dadasturebuli riskebi)
შემცირებული რისკი
მომატებული რისკი
1.
ფიზიკური აქტივობა
1.
დაკონსერვებული ხორცი
2.
(სარძევე ჯირკვალი)
(სწორი ნაწლავი,
ხილი, ბოსტნეული
სიგმოიდური კოლინჯი)
(პირის ღრუ, საყლაპავი,
ხახა, კუჭი, სწორი ნ/და
სიგმოიდური კოლინჯი)
2.
დაშაშხული/მარინადი
პროდუქტი, მარილი
(კუჭი, 12–გოჯა ნაწლავი)
3. ძალიან ცხელი სასმელები
და პროდუქტები (პირის
ღრუ, საყლაპავი, ხახა)
janmos 2003 wlis teqnikuri moxseneba 916
,,racioni, kveba da qronikuli daavadebebis prevencia”
(სიმსივნეების სავარაუდო riskebi)
შემცირებული რისკი
მომატებული რისკი
1.
ბოჭკოები, სოიო, თევზი
ნ–3 ცხიმოვანი მჯავები
კაროტინები
ვიტამინები B2 B6 B12 C D E
1.
ჰეტეროციკლური
ამიდები
პოლიციკლური
არომატული
ნახშირწყლები
ნიტროზამინები
ცხოველური ცხიმები
2.
3.
4.
2.
ფოლიუმის მჟავა
5.
6.
მიკროელემენტები Ca Zn
3.
Se
4.
მცენარეთა არაკვებითი
ნაწილი (ფლავონიდები,
ლიგნიდები)
samkurnalo kveba - dietTerapia
1.
2.
3.
•
•
Seesatyviseba sakveb nivTierebebze avadmyofi organizmis moTxovnilebebs
iTvaliswinebs paTologiuri cvliTi procesebis Taviseburebebs da calkeuli funqciuri sistemebis
mdgomareobebs
ZiriTadi amocanebia: avadmyofi organizmis darRveul fermentul sistemebsa da sakvebis qimiur
struqturas Soris Sesabamisobis aRdgena:
Pproduqtebisa da racionis qimiuri Semadgenlobis SerCeviT
Oorganizmis metabolur TaviseburebebTan teqnologiuri da kulinaruli damuSavebis wesebis
misadagebiT
samkurnalo kveba
1. vegetarianuli kveba
_ veganti – mkacrad mcenareuli
_ laqtoveganti – plius rZis produqti
_ laqtovoveganti – plius kvercxi
2. balansirebuli kveba
3. makrobiotikuri kveba
_ mxolod marcvlovan kulturebze gadasvla
4. adeqvaturi kveba
_ qimiuri da molekuluri Semadgenlobis gaTvaliswineba
_ energetikuri da plastikuri `gaxarjvebis~ ugulvelyofa
ZiriTadi cvlis, simaRlisa da Sromis intensivobis
jgufis gaTvaliswinebiT
5. danawevrebul-Sejerebuli kveba
samkurnalo kveba (dietologia)
1. situaciuri kveba
2. balansirebuli kveba
3. adeqvaturi kveba
4. aratradiciuli, alternatiuli kveba (danawevrebuli - d. jarvisi, ,,gamwmendi dietebi” – k. eboti,
vegetarianuli, winaparTa, mononutrientuli, E,,eTno- da klimatadaptirebuli kveba da mTavari
kvebiTi faqtoris – makrobiotikuri, ,,yalbi wamlis”, adeqvaturi srul-saxeobrivi _ Satalovis,
niSis, ioguri, aiurveduri, ,,fadizmis”, SimSilobisa da sxva koncefciebi)
5. danawevrebul-Sejerebuli kveba (herbert Seltoni)
6. gaazrebuli racionaluri kveba
Bbalansirebuli kvebis koncefcia
Nnutrientebis qimiur struqturasTan da kvebis racionSi maT raodenobriv proporciasTan
organizmis fermentuli sistemis Sesatyvisobis wesi (gansxvavebulia yvela biologiuri saxeobisaTvis,
individualuria Sidasaxeobriv populaciaSi)
Kkanoni gansazRvravs: calkeuli nutrientis woniT proporciebs, gamoxatavs mTlianad cvlis
reaqciebs sakvebis asimilaciisa da disimilaciis yvela etapze – monelebis, Sewovis, transportirebis,
ujreduli da subujreduli kvebis da gamodevnis procesebSi
yuradReba maxvildeba Seucvlel komponentebze _ esenciuri faqtorebi: Seucvleli aminomJavebi,
vitaminebi, mikro da makroelementebi, zogierTi ujeri cximovani mJavebi
samkurnalo dietebi
sabaziso dieturi kveba (magida #15)
saWmlis momnelebeli sistema (magida ##1;2;3;4;5)
Saqriani diabeti da sxvadasxva endokrinologiuri dietebi (sabaziso magida #9 an #8)
Sardis gamomyofi sistema (magida #7;14)
nivTierebaTa cvlis moSla (magida #6;8;14)
gul-sisxlZarRvTa sistema (magida #10)
anemiebi (magida #15 gaZlierebuli specifikuri mikroelementebiT da vitaminebiT)
dezintoqsikaciuri `gamwmendi~ dietebi; sxva simptomuri dietebi (magida #4;6;11;12;13)
individualuri, kombinirebuli dietebi
samkurnalo dietebis daniSvnis 6 principi
1. misi energetikuli Rirebuleba Seesabamebodes organizmis energoxarjebs.
2. uzrunvelyos organizmis moTxovnileba sakveb produqtze maTi balansirebis gaTvaliswinebiT.
3. iwvevdes kuWis optimalur Sevsebas, rac aucilebelia msubuqi maZRrobis SegrZnebis misaRwevad.
4. unda akmayofilebdes avadmyofis gemovnebas, ra Tqma unda dietiT daSvebul farglebSi, sakvebis Seguebisa da
menius mravalferovnebis gaTvaliswinebiT. erTferovani sakvebi swrafad bezrdebaT, is xels uwyobs isedac
daqveiTebuli madis Semcirebas, momnelebeli organoebis moqmedebis arasakmarisi agzneba ki aferxebs
sakvebis monelebas.
5. daculi unda iyos sakvebis kulinaruli damuSavebis siswore, sawyisi produqtebis Sedgenilobis da
maRalsagemovno TvisebaTa SenarCunebiT.
6. ar unda dairRves regularuli kvebis principi.
kosmetikuri dieturi kveba
1. Sejerebulia samkurnalo da jansaRi kvebis principebi;
2. SeirCeva individualurad;
3. gamoiyeneba dabalenergetikuli, specifikurad balansirebuli (cximovan -cilovani;
mxolod cilovani; ujredisiT mdidari cilovan-naxSirwylovani), kontrastuli dieta
_ ,,plius da minus zigzagis”, Sesabamisi `gantvirTvebisa~ da `sadResaswaulo~
dReebis CarTviT.
xandazmulTa kveba
qolesteriniT mdidari sakvebi produqtebis (xorceuli, cxoveluri cximebi) Semcireba da racionSi xil-bostneulis
wilis gazrda, sufris marilis Semcireba.
mcenareuli da Tevzis cximebis maqsimalurad gazrda (fosforisa da vitamin ,,E”-s bunebrivad mdidari
wyaro).
rZis produqtebis racionaluri gamoyeneba. vitaminebiTa da mikroelementebiT mdidari produqtebis SerCeva
da naxSirwylebis 270-340gg-de Semcireba. mizanSewonilia saxamebliTa da ujredisiT mdidari produqtebi
kuW-nawlavis traqtis normaluri motoruli funqciis SesanarCuneblad.
ar aris saWiro mkacri SezRudvebi, magram aucilebelia menius Sedgenisas gaTvaliswinebuli iqnas
racionaluri kvebis rekomendaciebi.
orsulTa kveba
ფეხმძიმობის დროს ქალს სჭირდება დღე-ღამეში ჩვეულებრივზე
300 კკალ-ით მეტი (თუ მომავალი დედის წონა საშუალოზე ნაკლებია
ან იგი 18 წელზე ნაკლები ასაკისაა, მაშინ 500 კკალ-ით მეტი).
მომავალი დედის ორგანიზმს ყოველდღიურად სჭირდება ცილები,
ცხიმები, ნახშირწყლები, ვიტამინები, მინერალები, სითხეები და სხვა.
ორსულობის პერიოდში ქალის სწორი კვება აძლიერებს მისი
ორგანიზმის წინააღმდეგობის უნარს სხვადსსხვა დაავადებების
მიმართ, რომელებიც ადვილად იკიდებენ ფეხს როგორც ორსულობის,
ისე ლოგინობის დროს.
ორსულობის პერიოდში ქალს უნდა ჰქონდეს ნოყიერი, ადვილად
შესათვისებელი, მრავალფეროვანი, ცილების, ცხიმების,
ნახშირწყლების შემცველი და ვიტამინებით მდიდარი საკვები.
ორსულის დღის რაციონიდან გამორიცხული უნდა იყოს ყოველგვარი
ალკოჰოლიანი სასმელი.
balansirebuli dieturi kveba magidebis mixedviT
1*
2*
3*
4*
5*
6*
7*
kl i ni kur i d i et ebi
1
2880
kal o r aJi (kkal )
110
c i l a (gr ami )
90
c xi mi
(gr ami )
430
n/ wyl ebi (gr ami )
1,5
T avi suf al i sT xe (l i t r i )
7
suf r i s mar i l i (gr ami )
(A/C)
vi t ami ni s d amat eba
pi r o bi T i aRni Svnebi :
(1-7)*
3
4
5
7
8
9
10
11
3000
70
2000
100
2650
85
2700
80
1800
110
2700
100
2500
85
3000
100
2100
75
2100
70
2700
85
110
450
70
250
80
400
80
430
70
200
80
400
70
380
100
450
70
300
70
300
85
400
1,5
12
0
1,5
5
0
2,3
7
0
2,3
5
0 Vit+
1,2
5
1,5
7
0
1
5
0 C+
1
5
1,5
1,2
1,5
5
3
7
0 Vit+
Vit+
13 ger
_ maRal ener get i kul i , bal ansi r ebul i d i et a;'
_ no r mo ener gr t i kul i , bal ansi r ebul i d i et a;
_ d abal ener get i kul i , ar abal ansi r ebul i d i et a.
_ mi T i T ebul i a ,,j anmo "-s st and ar t i s Sesabami si (75kg wo ni s, 175sm si maRl i s, saSual o
mamakac i ) ener get i kul i d a qi mi ur i mo nac emebi .
aqt i vo bi s
15
Oorganizmis energetikuli balansi
Eenergia esaWiroeba cocxal organizms uwyvetad mimdinare Jangva-aRdgeniTi reaqciebisa da
Sesabamisad sasicocxlo procesebis (Tboregulacia, moZraoba, reaqcia, komunikacia da a.S) warmarTvis
uzrunvelyofisaTvis, rasac is kvebis Sedegad aregulirebs
sakvebis gansazRvrul raodenobaze moTxovnileba gamoixateba siTbos erTeuliT – kaloriiT. SI sistemaSi
_ jouliT (j). 1 kkal = 4.184 kj
sakvebis kaloriuloba energiis is raodenobaa, romelic saWiroa 1 litri (didi kaloria) wylis 1 gradusiT
gasaTbobad
1g cila wvisas gamoyofs 17.57 kj (4.2 kkal) siTbos,
1g cximi wvisas gamoyofs 35.15 kj (8.4 kkal) siTbos,
1g naxSirwyali ki _ 17.15 kj (4.1 kkal) siTbos.
Oorganizmis energetikuli balansi
Aasimilacia _ plastikuri cvla, sinTezi
Ddisimilacia _ energetikuli cvla, lizisi
Eenergetikuli balansi _ sinTez -lizisis tipis gardaqmnebis erToblioba
Eenergetikuli cvla xorcieldeba 3 etapad: mosamzadebeli, uJangbado anaerobuli da Jangbadiani _ aerobuli.
Oorganizmis energetikuli balansi
Mmosamzadebeli etapi _ rTuli molekulebis gamartiveba (cila _
aminomJavebamde, cximi _ glicerinad da cximovan mJavebad,
naxSirwylebi _ glukozamde, nukleinis mJavebi _
nukleotidebamde).
Aam etapze gamonTavisuflebuli energia umniSvneloa
Oorganizmis energetikuli balansi
uJangbado (anaerobuli) etapi _ mimdinareobs citoplazmaSi _
gamartivebuli nivTierebebi uJangbado areSi mraval Tanmimdevruli
fermentuli reaqciebis meSveobiT agrZeleben daSlas. Mmag: glukoza iSleba
2 molekula rZis mJavad
C6H12O6 = 2 C3 H6 O3 + 1 atf
Aam etapze miRebuli energia Seadgens 1 molekula atf-s
Oorganizmis energetikuli balansi
Jangbadiani (aerobuli) etapi _ mimdinareobs mitoqondriebis Txemebis
fermentul zedapirze _ 2 molekula rZis mJava Tanmimdevruli fermentuli
reaqciebis meSveobiT asrulebs daSlas saboloo produqtebamde
2 C3H6O3 + 6 O2 = 6 CO2 + 6 H2O + 36 atf
Aam etapze miRebuli energia mniSvnelovania da Seadgens 36 atf
-is molekulas.
lizis-sinTezis meqanizmi ujredSida disimilaciis bolo etapze
1910 w tunbergi _ oTxi 4-naxSirbadiani, dikarboqsiluri mJavis: qarvis(2H) = erbos(-H2O)=vaSlis(-2H)= mJaunZmarmJavis roli uJredSida
metabolizmSi
1936w martiusi _ 6-naxSirbadiani, trikarboqsiluri limonmJavas roli
uJredSida metabolizmSi
1937w krebsi _ daadgina rogor SeiZleba oTxi 4-naxSirbadiani,
dikarboqsiluri mJavisagan sinTezirdes 1 6-naxSirbadiani, trikarboqsiluri
limonis mJava.
krebsis cikli
sinonimebi: trikarboqsiluri mJavebis, an limonmJavas cikli.
Ddadginda: ujredSi disimilaciis bolo faza wonasworobaSia mniSvnelovani Sualeduri metabolitebis
sinTezTan
ciklSi moqmedebs cilebis, cximebisa da naxSirwylebis arasruli daSlis produqtebs Soris urTierTmasinTezirebeli, rTuli bioqimiuri reaqciebi, romlebic iZlevian saSualebas calkeuli komponentiT
,,Seqmnili deficitis’ Sevseba moxdes ujredSive, urTierTSorisi gardaqmnis gziT
ciklis dros gamonTavisuflebuli energia mniSvnelovania ujredSida metabolizmis sinTezis
procesebisaTvis
krebsis cikli (limonmJavas cikli)
pi r o yur Zni s
m
Java
ac et i l -KoA
Zm
ar -m
Jaun m
Java
vaSl i s m
Java
l im
onm
Java
i z ol i m
onm
Java
er bos m
Java
m
Jaunqar va
m
Java
qar vi s m
Java
α _ ket o gl ut ar i ni s
m
Java
suqc i ni l -
KoA
1 at f
nadH2
1 at f
f ad H2
1 at f
c i t o qr o mi
1 at f
O2
atf-s balansi krebsis ciklSi
kr ebsi s c i kl i s r eaqc i ebi
pi r o yur Zni s mJava
ac et i l - KoA
ac et i l - KoA
l i mo nmJava
i z o l i mo nmJava
i z o l i mo nmJava
α _ ket o gl ut ar i ni s mJava
α _ ket o gl ut ar i ni s mJava
suqc i ni l - KoA
suqc i ni l - KoA
qar vi s mJava
qar vi s mJava
er bo s mJava
er bo s mJava
vaSl i s mJava
vaSl i s mJava
mJaunZmar mJava
j amur i , d awyebul i pi r o yur Zni s mJavi dan
j amur i , d awyebul i ac et i l - KoA-d an
nad
f ad
gdf
at f
ko f er ment i
nad
at f
3
nad
3
nad
gdf
f ad
3
1
2
nad
3
15
12
_ ni ko t i nami d adeni nd i nukl eo t i d i – ni ac i ni s (vi t PP) ko enz i mi
_ f l avi nadeni nd i nukl eo t i d i _ r i bo f l avi ni s (vi t BB ) ko enz i mi
_ guano z i nd i f osf at i - nukl eo t i d i
_ ad eno z i nt r i f o sf o r i s mJava
krebsis ciklis bioqimiuri balansi
ko m
po nenet ebi
pi r o yur Zni s
mJava
ac et i l
α _
ket o gl
mJava
- KoA
u t ar i ni s
s u qc i ni l
- KoA
mJau nZmar mJava
m
i i Reba ni vT i er ebebi sgan
naxSi r wyl ebi , al ani ni ,
c i st ei ni , gl i c i ni ,
gl i c er i ni
c xi m
o vani m
Javebi ,
l ei c i ni , i z o l ei c i ni ,
l i z i ni , t r i f t o f ani
gl ut am
i ni s m
Java,
pr o l i ni , gl i c i ni ,
hi st i d i ni , ar gi ni ni
kent naxSi r bad at o m
i ani
c xi m
o vani m
Javebi , val i ni ,
m
eT Io ni ni , pr o pi o ni l
KoA
aspar agi ni , aspar agi ni s
m
Java
war m
o qm
ni s
ni vT i er ebebs
al ani ni
c xi m
o vani
m
Javebi ,
qo l est er i ni ,
st er o i d ul i
ho r m
o nebi ,
vi t am
i n D3
gl ut am
i ni s
m
Java, pr o l i ni ,
gl i c i ni
hem
i _
hem
o gl o bi ni sa
da
c i t o qr o m
i sT vi s
naxSi r wyl ebi ,
pi r vel yur Zni s
m
Java, ac et i l KoA
aspar agi ni ,
aspar agi ni s
m
Java
met abo l i z m
i s Sual ed ur i pr o d uqt ebi s si nT ez i s bi o qi m
i ur i
r eaqc i ebi m
im
d i nar eo bs m
i t o qo nd r i ebi s gar eT .
krebsis ciklis jamuri reaqcia
•
krebsis 1 cikli _ 1 molekula ZmarmJavas daJangva
CH3 – COOH + 2O2
2CO2 + 2H2O + 215 kkal.
•
warmoiqmneba 12 molekula atf, romelzedac ixarjeba 12*7.3=88 kkal. mqk _ 40%
•
yvela ciklSi ZmarmJava ki ara, aramed dikarbonuli radikali iJangeba, romelic mJaunZmarmJavas
SemadgenlobaSia
qarvis mJava
CH2 – COOH
CH2 – COOH
+
CH2 - COOH
C(OH) – COOH
(CH2 – COOH) mJaunZmarmJava
acetil - KoA
CO2 + H2O
•
ciklis amoqmedebisaTvis erTi mxriv saWiroa mJaunZmarmJava, xolo meore mxriv piroyurZnismJava, an
acetil – KoA, an sulac ori molekula piroyurZnismJava.
krebsis ciklis jamuri reaqcia
•
krebsis 1 cikli _ 1 molekula ZmarmJavas daJangva
CH3 – COOH + 2O2
2CO2 + 2H2O + 215 kkal.
•
warmoiqmneba 12 molekula atf, romelzedac ixarjeba 12*7.3=88 kkal. mqk _ 40%
•
yvela ciklSi ZmarmJava ki ara, aramed dikarbonuli radikali iJangeba, romelic mJaunZmarmJavas
SemadgenlobaSia
qarvis mJava
CH2 – COOH
CH2 – COOH
+
CH2 - COOH
C(OH) – COOH
(CH2 – COOH) mJaunZmarmJava
acetil - KoA
CO2 + H2O
•
ciklis amoqmedebisaTvis erTi mxriv saWiroa mJaunZmarmJava, xolo meore mxriv piroyurZnismJava, an
acetil – KoA, an sulac ori molekula piroyurZnismJava.
zogierTi nutrientis energetikuli da kvebiTi Rirebuleba
r -ba,
d asaxel eba
kkal ?XE c i l a c xi mi n/wyl ebi
gr
(gr ) (gr )
(gr )
P pur i Savi
pur i T eT r i
kver c xi qaT mi s
xo r c i saqo nl .
xo r c i Ro r i s
r Ze 3,2% c xi m.
xaWo 2% c xi m.
mawo ni
kar t o f i l i
ko mbo st o (T av)
yabayi
yur Zeni
vaSl i
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
206
209
157
254
375
58
115
58
80
27
23
65
37
4
5
1,4
1,1
6,10
8,70
12.70
25.8
22.60
2,80
17,00
2,80
2,00
1,80
0,60
0,60
0,20
1,20
1,50
11.50
16.80
51.60
3,20
2,00
3,20
0,40
0,10
0,30
0,20
0,36
41,90
38,40
0.70
0.00
0.00
4,70
1,50
4,10
16,30
4,70
4,90
15,5
8,00
gi
92
99
47
48
50
43
80
0
15
44
54
adeqvat ur i da bal ansi r ebul i di et ebi s mo nac emebi s Sedar eba
1 d Re
2 d Re
3 d Re
4 d Re
5 d Re
6 d Re
7 d Re
saS.
st and .
kal o r i a
1771
1489
2143
2410
1200
1575
4023
2088
1800
ci l a
21,2
51,2
53,6
58,1
152,3
175,3
87,2
85,5
110
c xi mi
1,1
41,6
1,1
1,4
49,4
49,8
3,5
21,1
70
n/wyal i
78,0
229,6
150,0
213,6
35,8
101,6
942,2
250,1
200
s/mo c ul .
4,51
5,15
5,71
6,01
4,885
5,52
6,67
5,49
2,3
wyal i
2,66
2,66
2,66
2,66
3,435
3,87
5,16
3,30
1
my/sakv.
NatCl
1,85
2,49
3,05
3,35
1,45
1,65
1,51
2,19
1,3
10
10
10
10
15
15
15
12
5
ad eqvat ur i d i et i s saSual o d Ri ur i maCvenebl ebi ;
d abal i a saSual o d Ri ur maCvenebel z e;
maRal i a saSual o d Ri ur maCvenebel z e;
bal ansi r ebul i st and ar t ul i me-8 d i et i s par amet r ebi .
Sed ar eba
>
<
<
>
>
>
>
>
288
24,5
48,9
50,1
3,19
2,3
0,89
7
energetikuli da komponenturi Sedareba
komponenturi
energetikuli
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
1
2
3
4
5
6
7
8
200,0
180,0
160,0
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
-20,0 1
2
3
4
5
6
7
8
sakvebi
pr o duqt ebi s ur T i er T SeT avsebi s wesi
(g. Sel
yvel az e
gavr c el ebul i
pr o duqt ebi
saukeT eso
xi l i (m
Jave,
naxevr ad m
Jave)
m
Jave xi l
saxam
ebel
xo r c i
(yvel
sxva m
Jave xi l i ,
kakal i , m
Jave r Ze
i
i
a saxi s)
kakl eul i (ni go z i ,
T xi l i , nuSi ,
ar aqi si , f unduki )
kver c xi
r Ze (m
Jave), i o gur t i
c xo vel
ur i c xi m
ebi
nesvi
m
ar c vl o vani
kul t ur ebi
sal aT a, l ebni anebi ,
bar d a (gar d a m
wvane
f or m
ebi sa)
i xi l
SeT avseba
m
Jave r Ze
i
m
wvane bo st neul
t o ni s m
i xed vi T )
yvel a c i l a d a
saxam
ebel i
m
wvane bo st neul i ,
c xo vel ur i d a
m
c enar eul i c xi m
ebi
m
wvane (f o T l ovani )
bo st neul i
m
wvane bo st neul
m
Jave xi l i
i ,
m
wvane bo st neul i
m
i i Reba c al ke, an
m
Jave xi l T an er T ad
yvel a m
ar c vl o vani
m
i i Reba c al ke
m
wvane (f o T l ovani )
bo st neul i
m
wvane, f o T l o vani
bo st neul i
eT : http://hudeemtut.ru
yvel
az e uar esi
SeT avseba
saxam
ebel i (pur i , sxva
saxam
ebel i ani m
ar c vl o vani
kul t ur ebi ), c i l ebi , r Ze
yvel a saxi s t kbi l eul i ,,
saxam
ebel i (pur i , sxva
saxam
ebel i ani m
ar c vl o vani
kul t ur ebi ), c i l ebi , gar d a
kakl eul i sa
r Ze
yvel
a ci l
a, xi l
i , Saqar i
r Ze, saxam
ebel i , t kbi l eul i ,
sxva c i l ebi , m
Jave xi l i d a
bo st neul i , kar aqi , er bo ,
m
c enar eul i z eT i , ar aJani ,
naRebi .
r Ze, saxam
ebel i , t kbi l eul i ,
sxva c i l ebi , m
Jave pr o d uqt ebi ,
kar aqi , er bo , ar aJani , naRebi ,
m
c enar eul i c xi m
i , qo ni .
yvel
a ci l
a, m
wvane bo st neul
saxam
ebel i
yvel a c i l a
yvel a pr od uqt i
ar af o T l
o vani
r Ze, saxam
ebel i
yvel a c i l ebi ,
er bo , ar aJani ,
m
c enar eul
bo st neul
i ,
i
, t kbi l eul i ,
xi l i , kar aqi ,
naRebi , qoni
i z eT i ,
metaboluri sindromi _ insulin-rezistentoba
(Tanamedrove civilizaciis arajansaRi kvebiT gamowveuli seni)
gamomwvevi _ simsuqne, sakvercxeebis
garTuleba _
polikistozuri daavadeba;
aTerosklerozuli genezis gul-sisxlZarRvTa daavadebebi, Saqriani diabeti;
asocirebuli daavadebebi _
RviZlis cximovani daavadebebi, podagra, dislipidemia.
metaboluri sindromi _ insulin-rezistentoba
(arajansaRi kvebiT gamowveuli seni)
specifikuri samkurnalo preparatebi:
1) ბიგუანიდები (მეტფორმინი). ქართულ ბაზარზე არსებული
პრეპარატებია: გლუკოფაჟი, სიოფორი, სიორალი, მეთფოგამა.
2) თიაზოლდიონების ჯგუფი (როზინგლიტაზონი). ქართულ
ბაზარზე არსებული პრეპარატებია: ავანდამეტი, როგლიტი.
3) ჰიპოტენზიური საშუალებები.
4) ლიპიდური სპექტრის მომაწესრიგებელი საშუალეbეbi.
5) მადის დამთრგუნავი საშუალებები (მერიდია). ქართულ
ბაზარზე არსებული პრეპარატია _ სიბუტრამინი.
6) ცხიმის შეწოვის მაბლოკირებელი (orglistati, qsenikali, orlipi).
metaboluri sindromi _ insulin-rezistentoba
(Tanamedrove civilizaciis arajansaRi kvebiT gamowveuli seni)
specifiuri samkurnalo kveba:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
najeri cximebis Semcireba (10%-is qveviT);
dabal glukoindeqsiani naxSirwylebis (lebnianebi, ujredisiani), bostneulis, xilis
momateba (50%-ze zeviT);
sufris marilis minimumamde Semcireba (ara umetes 3-5 gramisa);
alkoholis sruli amoReba racionidan;
cila ZiriTadad Tevzisa da bostneulisagan;
mizani: wonis dakleba minimum 10%-iT
nutriciuli statusis Sefaseba
janmrTeliFfiziologiuri mdgomareoba
sxva da sxva paTologiuri mdgomareobebi
bavSvTa specifikuri fiziologiuri mdgomareoba
xandazmulTa specifikuri fiziologiuri mdgomareoba
orsulobisa (3 trimestri) da mSobiarobis Semdgomi periodis mdgomareoba
kvebis qceviTi darRvevebi
malasorbciis sindromi
nutriciuli komponentebis deficiti
nutriciul komponentebze gazrdili moTxovnileba
eqim nutriciologis funqciebi
_ monawileoba miiRos avadmyofTa kompleqsur mkurnalobaSi klinikuri kvebis SerCevis gziT, sxva profilis
eqimebTan erTad;
_ axorcielebs avadmyofTa damoukidebel kliniko-dietologiur mkurnalobas metaboluri sindromis, sxva da sxva
formis dislipidemiebisa da fiziologiur, magram specifikuri nutriciuli statusis mqone pacientebis (bavSvTa,
orsulTa, meZuZurTa da moxucebulTa mimarT;
_ mkurnaloba xorcieldeba:
Aa) individualuri nutriciologiuri statusis gansazRvriT;
b) paTfiziologiur da bioqimiur meqanizmebze dayrdnobiT;
g) individualuri samkurnalo kvebis SerCeviT;
d) specifikuri medikamentozuri saSualebebiT.
eqTan dietologis funqciebi
_ asrulebs eqim nutriciologis daniSnulebas da angariSvaldebulia mis winaSe:
Aa) pacientis anTropometruli monacemebi dadgeniT;
b) individualuri parametrirebiT energetikul da nutrientebis raodenobriv (cila, cximi, naxSirwyali, vitaminebi, mikro da
makro elementebi) moculobaze;
g) eqimis mier SerCeuli individualuri mono da individualuri kombinirebuli samkurnalo kvebis dasaSvebi produqtebis
SerCeva da maTi kulinaruli damuSavebis xerxis (meqanikuri, Termuli da sxva fizikuri meTodebi) gansazRvra.
_ gegmiuri da operatiuli monitoringis warmoeba daniSnul samkurnalo klinikur dietaze;
_ saagitacio- propagandistuli, saganmanaTleblo samuSaoebis warmarTva gansazRvrul samizne jgufebSi, daavadebaTa
qronizaciis prevenciis mizniT, jansaRi da usafrTxo kvebis CiriTadi principebis gaTvaliswinebiT.
d i et o l o gi ur i d ani Snul eba
# 0001
mamr .
pac i ent i :
mi samar T i :
sr ul i kl i ni kur i d i agno z i :
wo na:
75 kg;
smi (wo n/si m kv) =
asaki :
25 sqesi :
2
t el :
gast r i t i mo mat ebul i sekr ec i i T , gamwvavebi s f az a
si maRl e:
170 sm;
wel i s gar Semo wer i l o ba
T eZo s gar Semo wer i l o ba
Ind (w/T ) =
26,0 (18.5<N<24.9)
75 sm;
85 sm;
0,88 N kac i <90; qal i <85
aqt i vo ba:
1
sxva d amat ebi T i r eko mend ac i a: Zi r i T ad i d aavad ebi s mkur nal o bi s Semd eg sasur vel i a wo ni s ko r eqc i a
i nd i vi d ual ur i ener go qi mi ur i
mako r eg. Kko ef i c i ent i :
K=
1,10
i d eal ur i d Ri ur i kal o r aJi (kkal ):
2800
Ser C. kal o r aJi (kkal )
2950
mi n. d asaS. wo na (kg):
53
maqs. d asaS. wo na(kg):
72
z ed met i wo na (kg):
14
War bi wo na (kg)
14
si msuqni s wo na (kg):
si msuqni s xar i sxi
d ani Snul eba: si msuqne:
0 xar i s.
i nd i vi d ual ur i kal o r aJi (kkal ): 2950
T avi suf al i si T xe (l ):
d i et i s xangr Zl i vo ba
1,5 vi t ami ni :
3 T ve;
magi d a
c i l a(g):
0
0,00
1
120 c xi mi (g):
80 n/wl
0 suf r i s mar i l i :
meT val yur eo bi s si xSi r e (wl i ur ad ):
(g):
5
3
450
Davtomatizirebuli
dietologiis danergva gandacvis pirvelad organizaciebSica. proeqtis dadebiTi mxareebi
TvalsaCinoebaze damyarebuli jansaRi kvebis propaganda (daavadebaTa prevencia)
samkurnalo kvebis efeqturi CarTva pacientTa mkurnalobaSi (klinikuri nutriciologia). Sedegad mkurnalobis xarisxis
gaumjobeseba da dawesebulebis prestiJulobis zrda
eqimi specialistebis profesiuli xelSewyoba, srulyofili vizualuri masaliT pacientTa uzrunvelyofis meSveobiT
samedicino organizaciisaTvis da eqimebisaTvis damatebiTi Semosavlebis alternatiuli wyaros Seqmna
samedicino organizaciisaTvis axali, pacientTa nutriciuli statusis ganmsazRvreli, mdidari sainformacio bazis
Camoyalibeba
gmadlobT yuradRebisTvis!